Xưa có vợ chồng nông dân đi ở cho một
nhà giàu từ hồi còn nhỏ. Vợ chồng ăn ở hiền lành nhưng ngoài năm mươi
tuổi vẫn không có con. Một hôm trời nắng gắt, người vợ vào rừng lấy củi
cho chủ, khát nước quá mà không tìm đâu ra nước, cuối cùng bà đành
phải liều uống nước trong một cái sọ người ở một hốc cây. Nhưng lạ
thay, uống vào khỏi cổ, bà thấy khoan khoái vô cùng, thấm thía tận ruột
gan. Và từ đó bà có thai. Chín tháng mười ngày bà sinh ra một cục thịt
tròn lông lốc như hình cái sọ, có mặt mũi, mồm, tai, nhưng không có
tay chân. Chồng đã mất, lại sinh ra một quái thai, bà rất buồn phiền,
định đem chôn sống nó đi. Nhưng bỗng cục thịt lên tiếng nói, gọi bà:
- Mẹ ơi! Con là người đấy mẹ ạ. Mẹ
đừng vứt con đi mà tội nghiệp! Bà cụ cảm động, ôm cục thịt vào lòng và
nâng niu cho bú. Bà cụ đặt tên con là Sọ Dừa.
Nghe tin bà cụ đẻ ra quái thai, lão phú
ông bắt bà đem chôn sống đi, nhưng bà không nghe. Lão đuổi bà ra ở túp
lều ở góc vườn. Nhưng hằng ngày vẫn phải đi làm cho nhà lão. Mỗi bữa
đi làm về bà đem phần cho Sọ Dừa một nắm cơm. Sọ Dừa lớn lên rất nhanh
và ngày càng khôn ngoan, hiểu biết. Bà mẹ và những người chung quanh
quen dần và ngày càng yêu mến Sọ Dừa.
Hằng ngày, khi bà mẹ đi làm, Sọ Dừa biến
thành một chú bé rất xinh đẹp, dọn dẹp nhà cửa đâu vào đấy, rồi lại
chui vào cái sọ như cũ. Lúc đầu bà cụ thấy sự lạ, nhưng rình mãi không
thấy gì nên cũng đành thôi.
Một hôm bà mẹ buồn bã nói với Sọ Dừa rằng:
- Con người ta lên bảy tám tuổi đã
biết đi chăn trâu chăn bò, mày thì tao chẳng trông cậy được gì! Ông chủ
có một đàn dê, cần người chăn mà tao vẫn chưa tìm được ai.
Sọ Dừa nói:
- Mẹ ơi, con chăn được, mẹ nhận với ông chủ đi!
Bà mẹ nói với lão phú ông, cuối cùng lão ưng thuận cho Sọ Dừa đi chăn đàn dê cho nhà lão.
Hai mẹ con Sọ Dừa rất vui mừng. Quả
nhiên Sọ Dừa chăn được và chăn rất giỏi. Lão nhà giàu thấy đàn dê mỗi
ngày thêm béo tốt mà Sọ Dừa lại ăn rất ít, mỗi ngày chỉ hai nắm cơm rất
nhỏ thôi.
Nhìn thấy Sọ Dừa biến thành chàng trai khôi ngô ngồi thổi sáo, cô Út đâm tương tư
Sọ Dừa chăn dê suốt ngày ở dãy núi xa
làng. Việc đem cơm, lão phú ông giao cho ba người con gái luân phiên
nhau. Hai người chị thường đứng rất xa gọi Sọ Dừa rồi để cơm đó, mặc
Sọ Dừa tự lăn đến mà ăn. Còn cô gái út đem đến tận nơi cho Sọ Dừa. Và vì
thế cô biết được một điều kỳ lạ: Sọ Dừa không phải là người trần,
chàng là người trời - một chàng trai khôi ngô, tuấn tú, tuổi chừng
mười sáu, mười bảy. Cô thấy chàng nằm trên một cái võng đào mắc giữa
hai cành cây, miệng thổi sáo, tiếng sáo khi bổng khi trầm, lúc khoan,
lúc nhặt, làm cho cô bồn chồn, xao xuyến.
Từ đó, cô út đem lòng yêu trộm, nhớ thầm Sọ Dừa. Có gì ngon cô cũng để dành đem cho Sọ Dừa.
Một hôm, Sọ Dừa đòi mẹ đi hỏi một trong
ba người con gái phú ông cho mình. Bà mẹ đang buồn phiền cũng ngạc
nhiên, phì cười mà nói:
- Mày thì có ma nó lấy! Mình mẩy chân tay chẳng có mà lại đòi lấy vợ.
Nhưng Sọ Dừa thiết tha, nằn nì, thúc
giục, cuối cùng bà phải đánh bạo kiếm một buồng cau đến nói với phú ông.
Lão phú ông bĩu môi cười khẩy, rồi lên giọng nói với bà cụ:
- Mụ về bảo hắn sắm đủ lễ vật thì ta
sẽ gả cho một đứa: một chĩnh vàng cốm, mười tấm lụa đào, mười con lợn
béo, mười vò rượu tăm. Lại phải dựng một căn nhà ngói năm gian, câu
đầu bằng bạc, xà ngang bằng đồng.
Lão nhà giàu thì đắc ý cho là mình thách
như thế thì không đời nào nhà Sọ Dừa lo được. Bà mẹ thì lo, nhưng Sọ
Dừa thì điềm nhiên bảo rằng:
- Mẹ sang nói ngay với ông chủ là con có đầy đủ các thứ ấy.
Không còn cách chối từ, lão phú ông phải
gọi ba cô con gái lên hỏi xem có ai ưng thuận làm vợ Sọ Dừa không?
Người chị cả nghe xong chối đây đẩy. Người con thứ hai thì trả lời lấp
lửng là "cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy", khiến lão phú ông cũng hơi lo.
Còn cô con út thì trả lời dứt khoát rằng:
- Con bằng lòng lấy anh Sọ Dừa ạ!
Lão phú ông đành phải chấp nhận. Nhưng
cả lão phú ông và bà mẹ Sọ Dừa đều phấp phỏng, không dám chắc là Sọ Dừa
có đủ các đồ lễ vật như đã hứa.
Sáng hôm sau đến hạn nạp lễ vật mà tối
hôm trước đó, bà mẹ vẫn chưa thấy gì ngoài túp lều tranh ở góc vườn.
Sọ Dừa bảo bà cứ yên tâm, rồi đâu sẽ vào đấy. Quả nhiên, sáng sớm hôm
sau, khi bà mẹ tỉnh dậy thì thấy mình đang nằm trên một chiếc giường có
đủ chăn hoa, nệm gấm; chiếc lều tranh đã biến đi đâu mất và thay vào đó
là một tòa nhà ngói năm gian, cửa bức bàn, cột, xà đều trạm trổ, câu
đầu bằng bạc, xà ngang bằng đồng đúng như lời thách của phú ông.
Bà mẹ rất ngạc nhiên về nhà cửa, đồ đạc
và lễ vật sang trọng đủ mọi thứ. Bà nghĩ là mình nằm mơ, nhưng có điều
làm cho bà tin là vẫn thấy Sọ Dừa lăn đi lăn lại trong nhà để sai bảo
những người giúp việc.
Anh vừa gọi một tiếng, tức thì mấy chục
người hầu hạ, cả nam lẫn nữ quần áo lộng lẫy đủ mầu sắc, từ nhà dưới
chạy lên răm rắp làm theo lời sai bảo của Sọ Dừa.
Đúng giờ hẹn, cả đoàn nhà trai đem đủ lễ
vật sang nhà gái đón dâu. Phú ông chẳng biết tính sao, đành phải nhận
lễ vật và gả cô gái út cho Sọ Dừa. Dân làng ai cũng ngạc nhiên, hai
người chị gái thì trề môi, tặc lưỡi hết lời chê bai, mắng nhiếc cô út.
Còn cô út thì rất vui, lúc nào cũng tươi cười với mọi người.
Chiều hôm ấy, Sọ Dừa đón dâu về nhà. Cỗ
bàn linh đình, làng xóm ngồi đầy nhà chuyện trò như pháo ran. Đến tối
khi các cây nến đã thắp sáng trưng nhà trên nhà dưới thì không ai nhìn
thấy Sọ Dừa đâu cả. Bỗng, từ phòng bên bước sang một chàng trai tuấn
tú khôi ngô cùng với cô dâu. Chàng trai nói:
- Thưa các cụ cùng bà con hai họ,
tôi là Sọ Dừa. Vợ chồng chúng tôi xin ra chào hai họ và cảm tạ bà con đã
đến chia vui và giúp đỡ cho gia đình chúng tôi.
Bà mẹ ôm chầm lấy con dâu, mừng vui
không nói nên lời. Tin này bay đi, ai biết cũng ngạc nhiên và vui mừng,
riêng hai người con gái lớn của phú ông thì chỉ có ghen tuông và tức
tối.
Sau khi cưới vợ, Sọ Dừa ra sức học hành và thi đỗ trạng nguyên được nhà vua trọng dụng.
Khi bà mẹ qua đời, quan Trạng Sọ Dừa từ
kinh đô về chịu tang được ít lâu thì nhà vua có chiếu cử chàng đi sứ.
Trước khi đi, chàng đưa cho vợ một con dao, một hòn đá lửa và hai quả
trứng gà, dặn vợ phải giắt luôn bên mình, khi gặp khó khăn sẽ phải dùng
đến.
Cô Út bị 2 chị hại, một mình trôi dạt vào sống trên đảo hoang
Hai người chị gái luôn ghen tị với em
lấy được chồng tốt đẹp, giỏi giang, quyền cao chức trọng. Một hôm hai
chị rủ em đi chơi thuyền trên sông gần biển, rồi lập mưu, đẩy thuyền em
ra xa, dấu hết bơi chèo, khiến cho thuyền cô em bị đắm. Khi thuyền đã
mất tăm, hai chị mới giả vờ hô hoán, kêu cứu.
Sau khi thuyền chìm, một con cá kình vô
cùng to lớn đã nuốt chửng cả thuyền lẫn cô em út vào bụng nó. Nhớ lời
chồng dặn lúc chia tay, cô rút dao rạch bụng cá, cá vẫy vùng một hồi rồi
chết. Sau đó xác cá trôi vào bờ một hòn đảo, cô khoét bụng cá chui ra.
Rồi cô xẻo thịt cá ra thành nhiều miếng, phần thì phơi khô, phần thì
muối mắm để ăn dần. Cô lại dùng dao đánh vào hòn đá chồng đưa để lấy
lửa nấu ăn và sởi ấm. Hai quả trứng gà để trong bọc, đủ ngày đã nở
thành hai con gà, một trống, một mái.
Tháng ngày trôi qua, đàn gà sinh sôi nảy
nở đông dần. Cô út tiếp tục sống một mình trên hoang đảo và chờ khi có
thuyền thì nhờ giúp đỡ.
Bỗng một buổi chiều, cô nghe tiếng gà gáy: "ó ò o!... phải thuyền quan Trạng rước cô tôi về!".
Cô chạy ra thì thấy một chiếc thuyền lớn, cắm cờ đuôi nheo tiến về phía
đảo. Cô mừng lắm! Khi thuyền đến gần thì thấy Sọ Dừa bước lên mui và
vợ chồng nhận ra nhau, mừng mừng tủi tủi không nói nên lời.
Biết rõ sự tình, Sọ Dừa rất thương vợ
và căm giận hai người chị gái, nhưng chàng vẫn không nói cho ai biết.
Về đến nhà, Sọ Dừa bảo vợ lánh vào phòng trong rồi bày tiệc mời cả nhà
bố vợ và dân làng đến dự. Hai người chị thi nhau ăn mặc lộng lẫy để lôi
cuốn sự chú ý của Sọ Dừa. Cả hai đều tranh nhau kể lể việc người em
chết đuối.
Rượu uống được nửa tuần, Sọ Dừa đứng lên xin phép vào nhà đưa một
người bạn ra chào hai chị và dân làng. Khi cô út theo chồng bước ra,
mọi người kinh ngạc bàn tán xôn xao. Hai người chị rụng rời tay chân
rồi nhân lúc mọi người hướng về cô út, cả hai lén ra ngoài và trốn đi
biệt tích.
Bài học dạy bé:
- Trong cuộc sống có một số người mang hình hài xấu xí, kỳ dị nhưng thực ra họ là người tốt.