Nghệ thuật thưởng phạt trẻ.
Hình phạt và phần thưởng nên xuất hiện với hình thức như thế nào? Không có câu trả lời nhất quán. Cả thưởng và phạt đều phải thích ứng với tình huống và cá tính đối tượng. Trẻ càng nhạy cảm, càng cần yếu tố tế nhị.
1- Đối tượng bao giờ cũng cần được biết, vì sao phạt hoặc được thưởng. Vì thế trước đó phải xác định với trẻ những nguyên tắc cụ thể, cái gì được phép, cái gì không, thí dụ: "Ngăn tủ dưới cùng này là của con, ngăn trên là của bố và con không được mở", hoặc "Mẹ đồng ý để con sang nhà bạn chơi, đúng mười một giờ phải về ăn cơm"...
2- Nhất thiết phải nhất quán, "trước sau như một". Cùng một việc làm, không thể lần này bị phạt, lần khác - không. Sẽ vô dụng với sự cảnh báo, thí dụ: "Nếu ngày mai vẫn ngủ dậy muộn, bố sẽ cho ăn đòn", bởi khi ấy trẻ không phải gánh chịu bất cứ hậu quả gì vì hành vi ngủ muộn, và không bị phạt tức được thưởng. Ngoài ra mọi người trong nhà phải nhất trí. Nếu bố phạt, mẹ dứt khoát không được phản đối - khi con bên cạnh.
3- Mức độ phạt và thưởng đều cần phải tăng dần. Tùy thuộc vào loại hành vi và số lần lặp lại. Nếu trẻ liên tục bị điểm xấu ở trường, cần phải xử lý ngày càng nghiêm khắc. Thế nhưng nếu trẻ liên tục cố gắng làm việc gì đó tốt nhất, cần chuẩn bị phần thưởng đặc biệt.
4- Cha mẹ cần phải là "tấm gương" và có "uy". Cần thường xuyên chăm chút thông qua việc làm cụ thể, trong đó nhất quán hành động, không thay đổi ý kiến do tác động của hoàn cảnh và duy trì nếp sinh hoạt hàng ngày đúng theo những nguyên tắc, mà bản thân đòi hỏi trẻ phải tuân thủ. Nên nhớ, tất cả trẻ em đều là "nhà quan sát" đặc biệt sành nghề.
5- Không được phép hạ bệ uy tín của người thứ hai cũng như bản thân. Trẻ cần phải nghe cả lời bố và mẹ. Vì không thể không nói: "Đừng nghe bố, bởi bố không biết chỗ ấy bằng mẹ", hoặc "Hãy chờ bố về, mẹ sẽ cho biết tay!" Bằng cách đó, bạn đã vô tình hạ thấp bản thân.
6- Cả hình phạt và phần thưởng cần phải áp dụng nhanh nhất, sau khi tuyên bố. Chỉ như vậy, trẻ mới có thể nhớ nhất hành vi của mình. Chỉ có điều, cần phải cân nhắc kỹ, xem liệu trẻ có thật sự xứng đáng bị phạt hoặc được thưởng? Sẽ rất có hiệu quả, nếu lập tức tuyên bố chính xác hình thức và thời gian kéo dài phần thưởng hoặc hình phạt, thí dụ: "Con có thể đi đá bóng, song phải có mặt ở nhà sau hai tiếng" hoặc "Hôm nay không được phép ngồi ôm máy tính nữa!".
7 - Không nên phạt cũng như thưởng hai lần cùng một việc. Nếu mẹ đã mắng, bố không cần phải lên tiếng và ngược lại. Bản thân cảnh máu chảy, cảm giác đau đớn và hoảng sợ xảy ra khi trẻ vô ý nghịch dao đã đủ sức mạnh răn đe.
- Nếu khen ngợi, dứt khoát phải thực lòng, không bao giờ theo kiểu "nói cho vui" vô căn cứ. Trẻ lập tức nhận ra sự dối trá trong lời khen không thực lòng và có thể cho rằng, lời nói người lớn không có giá trị.